TÌM HIỂU VỀ " SĨ PHU BẮC HÀ " - Trường THPT Bắc Hà - Đống Đa

Tìm hiểu về " Sĩ phu Bắc Hà"

Bắc Hà  là tên gọi  tương đương với Đàng Ngoài,tính từ sông Gianh trở về phương Bắc,  sử dụng phổ biến vào cuối thế kỷ 18 cho đến đầu thế kỷ 19. 


Sĩ phu là từ chỉ một lớp người thường gắn với 2 phẩm chất:
a. Có Học hành hiểu biết
b. Có Nhân cách hơn người
Sĩ phu Bắc Hà là cách định danh cho tầng lớp trí thức ở vùng Hà Nội và các vùng phụ cận (Hà Đông, Hà Bắc,...) mà theo như nhà báo Hữu Thọ nhận định đó là những người về phẩm chất phải hội tụ đủ ba yêu cầu, hay nói cách khác, có ba đặc điểm để trở thành một sĩ phu. Thứ nhất là học vấn phải cao (học vấn chứ không chỉ bằng cấp). Hai là nhân cách phải tiêu biểu, nêu gương tốt cho xã hội. Ba là khí tiết bảo vệ chân lý, lẽ phải. Nếu thiếu một trong ba đặc điểm trên thì dù có đỗ đạt cao cũng chưa được vinh danh là sĩ phu Bắc Hà.

Đây là tiêu chuẩn khá lý tưởng rất khó để ai có thể đạt tới, tuy nhiên lịch sự nước ta đã xuất hiện nhiều người là tấm gương sáng cho muôn đời sau như các cụ :Nguyễn Trãi, Chu Văn An, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hoàng Diệu… chẳng hạn. Họ là những người có học vấn rất cao, có nhân cách lớn và cũng rất có khí tiết. Cụ Hoàng Diệu tuẫn tiết khi Hà Nội thất thủ. Cụ Chu Văn An dâng Thất trảm sớ đòi chém 7 gian thần, lời ngay thẳng không được nghe, cụ từ quan về dạy học. Cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm dâng sớ đòi xử 18 lộng thần không được, quay về quê mở trường dạy học.

                            Nguyễn Trãi (1380-1442)

Kẻ sĩ Bắc Hà được nhắc tới và nói đến nhiều có lẽ từ thời Lê Mạt nhiễu nhương, tiếp đến là Trịnh Nguyễn phân tranh rạch đôi sơn hà Nam – Bắc và sau đó là triều đại Quang Trung Nguyễn Huệ chói lòa rồi tắt nhanh như sấm sét. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử khái niệm “kẻ sĩ Bắc Hà” xưa đã trở thành truyền thống kẻ sĩ. Bất mãn, phản biện và phản kháng để giữ nhân cách (tu thân) và sau đó là thay đổi hay uốn nắn thời cuộc (bình thiên hạ) theo những nguyên lý truyền thống họ được giáo dục và truyền đạt là đặc điểm của trí thức mọi thời chứ không riêng gì kẻ sĩ Bắc Hà. Dù mang nhiều mặt đối lập, dù là một khối mâu thuẫn lớn, dù khí phách lẫn hèn nhát, truyền thống kẻ sĩ vẫn là một điểm son, một hạt ngọc có ảnh hưởng tích cực là chủ yếu trong tâm thức văn hóa Việt.

Sưu tầm – tổng hợp